POET Model : การจัดการนิเวศอย่างยั่งยืน

          ดร.สมศักดิ์ สุขวงศ์ ที่ปรึกษากิตติมศักดิ์ สถาบันลูกโลกสีเขียว และผู้ก่อตั้งศูนย์วนศาสตร์ชุมชนเพื่อคนกับป่า (RECOFT) สะท้อนถึงความรู้ความเข้าใจด้านสังคมศาสตร์ในการจัดการป่าชุมชน โดยผู้ที่ทำงานเรื่องป่าชุมชนจำเป็นต้องเข้าใจว่าระบบทรัพยากรธรรมชาติ (Natural Resource System) และระบบสังคม (Social System) ต่างมีปฏิสัมพันธ์กันอย่างใกล้ชิด

          ปัจจุบันการดำเนินการป่าชุมชน ต้องศึกษาและมีความรู้ด้านสังคมศาสตร์ เพื่อสำรวจข้อมูลทางสังคม ซึ่งจะเป็นข้อมูลพื้นฐานที่เกี่ยวข้องกับโครงสร้างทางสังคม วัฒนธรรม และเศรษฐกิจ รวมถึงการจัดการและการใช้ประโยชน์ทรัพยากรธรรมชาติของชุมชน โดยเรื่องการจัดการป่าชุมชนสามารถใช้ POET Model เป็นเครื่องมือวิเคราะห์ ดังนี้

P-People คนและกลุ่มคนที่เกี่ยวข้องกับป่าและทรัพยากรธรรมชาติ อาจแบ่งได้เป็น 3 ลักษณะ คือ

• ชุมชน: กลุ่มคนที่มีวัตถุประสงค์ร่วมกันในพื้นที่เดียวกัน
• กลุ่มผู้สนใจ: เป็นกลุ่มคนที่มีความสนใจเรื่องนั้นเฉพาะ
• กลุ่มผู้ใช้ประโยชน์จากป่า และสิทธิการใช้ (use right)

O-Organisation องค์กรชาวบ้าน โดยมองใน 2 ประการ (Fisher, 1992) คือ กระบวนการรวมตัวของชุมชน และโครงสร้างองค์กรป่าชุมชนเกิดขึ้นโดยชุมชนเอง ผ่านกระบวนการพูดคุย เจรจาในหมู่บ้าน สร้างข้อตกลงเพื่อเป็นวิถีปฏิบัติร่วมกัน มีผู้นำเข้มแข็ง พูดคุยเจรจาต่อรองกัน การทำงานจึงเป็นกระบวนการกว่าจะมีข้อตกลงกัน จึงควรให้ความสำคัญกับกระบวนการสร้างกฎกติกา เสริมสร้าง สานต่อสิ่งที่เคยทำมา

E-Environment ป่าหรือสภาพแวดล้อมที่อยู่ในที่นั้น แบ่งได้เป็น 2 ลักษณะคือ

1. สภาพแวดล้อมทางธรรมชาติ

2. สภาพแวดล้อมที่มนุษย์สร้างขึ้น  

T-Technology ความรู้ และภูมิปัญญาที่นำมาใช้จัดการป่าชุมชน โดยเฉพาะความรู้ท้องถิ่น (traditional knowledge) ซึ่งเกรอนิเย ได้ให้คำนิยามว่า ความรู้ที่เกิดในท้องถิ่น เกิดเป็นเอกลักษณ์ หรือ เป็นแนวคิดจากที่อื่น แต่ก็นำความรู้มาทดลองใช้ หรือปรับใช้ได้ ความรู้นี้จึงไม่หยุดนิ่ง แต่เปลี่ยนแปลง ต่อยอดและปรับปรุงให้เข้ากับสถานการณ์ของที่นั่นได้

สามารถรับชมได้ที่ https://www.youtube.com/playlist?list=PL4g5HnSWvEAeHt3C0jFiOFII6ox9hSTHJ