นั่งเกวียนเที่ยวป่า ศึกษาธรรมชาติที่ดอนโจร
กลุ่มอนุรักษ์และฟื้นฟูป่าชุมชนดอนโจร บ้านหนองยาง ต.ลำไทรโยง อ.นางรอง จ.บุรีรัมย์ ได้รับรางวัลลูกโลกสีเขียวในปี 2554 จากความร่วมมือร่วมใจของชุมชน 14 หมู่บ้าน ในตำบลลำไทรโยงนี้ที่ช่วยกันดูแลป่าดอนโจร ซึ่งเป็นพื้นที่ป่าส่วนหนึ่งของป่าสงวนแห่งชาติเมืองไผ่
ในพื้นที่ป่าดอนโจรแห่งนี้มีเนื้อที่ 2,800 ไร่ เป็นป่าเต็งรังและป่าเบญจพรรณ มีลักษณะเป็นที่ดอนที่ต้นไม้ขึ้นหนาแน่น ที่มีมากถึง 22 ดอน และพื้นที่ว่างที่เป็นที่อยู่สัตว์ เช่น กระต่าย หมาใน มีไม้เด่น ได้แก่ เต็ง รัง แดง ประดู่ และงิ้วป่า
จุดเริ่มต้นของครูประเทือง มาชุมแสง ครูโรงเรียนหนองยางได้นำนักเรียนย้ายห้องเรียนจากกล่องสี่เหลี่ยม พาเด็กๆ ออกไปสู่ฝืนป่า การได้ไปสัมผัสธรรมชาติกระตุ้นให้เกิดความหวงแหน และความห่วงใยว่า หากไม่มีการดูแลจะไม่มีป่าเหลือให้ลูกหลาน จึงเกิดความคิดจัดตั้งกลุ่มขึ้นมาช่วยกันรักษาป่าเพื่อความสมบูรณ์
ครูประเทืองร่วมกับผู้นำชุมชน ก่อให้เกิดการประชุมชาวบ้านในชุมชนรอบป่า 5 หมู่บ้าน คือ บ้านลุงไผ่ หมู่ 3 บ้านหนองนา หมู่ 4 บ้านหนองยาง 5 บ้านหนองไทร 13 ตำบลลำไทรโยง และ บ้านโคกใหญ่ หมู่ 8 ตำบลก้านเหลือง และจัดตั้ง “กลุ่มอนุรักษ์และฟื้นฟูป่าชุมชนดอนโจร”
งานสำคัญของกลุ่มฯ ที่ร่วมกันทำ เช่น การทำประชาคมร่วมกันรักษาป่า การสำรวจและการจัดทำข้อมูลสัตว์ป่า ไม้ยืนต้น ผักพื้นบ้าน ผลไม้ป่า สมุนไพร และเห็ด ไปจนถึงการสนับสนุนให้เกิดกลุ่มเยาวชนอาสาสมัครพิทักษ์ป่า เพื่อมาเป็นแรงเสริมในการตรวจตราดูแลรักษาป่า การจัดทำผ้าป่าสามัคคีเพื่อนำทุนมาสร้างศูนย์เรียนรู้ป่าชุมชน แบ่งเป็นฐานการเรียนรู้ 12 ฐานการเรียนรู้
จุดเด่นของการจัดฐานการเรียนรู้ที่นี่เป็นการแบ่งตามถิ่นที่อยู่ (habitat) ของสิ่งมีชีวิต เช่น ฐานป่าขี้ตุ่น ที่มีลักษณะเป็นช่องว่าง (gap) พบในป่าทุกแห่ง เป็นแหล่งเล่นแหล่งกิน ที่หลบภัยของสัตว์ป่านานาชนิด รวมถึงเป็นแหล่งหาคู่ช่วงฤดูผสมพันธุ์ มีต้นกกขนาดจิ๋ว เรียกว่า “แห้วกระต่าย” เป็นหัวเล็กๆในดิน กินแก้กระหายน้ำ ใครเดินดงหลงป่าลองขุดกินได้ เล่ากันว่า สมัยสงครามเวียดนาม ทหารอเมริกันเอาชีวิตรอดในป่าแถบลาว เขมร และไทย เพราะอาศัยกินน้ำจากแห้วกระต่ายนี้
ฐานอื่นๆ จะได้เรียนรู้ระบบนิเวศป่ารัง ป่าส้มงวง และป่าแต้ว รวมถึงฐานการเรียนรู้ตะหลุกควายนอน ซึ่งเป็นทางน้ำไหล หรือ “มาบเล็กๆ” ที่ควายชอบมานอนจนเกิดเป็น “ปลัก” เมื่อน้ำขังจะเป็นแหล่งที่ชุมนุมสัตว์พวกกบ เขียด อึ่งอ่างมาวางไข่
ทางกลุ่มอนุรักษ์และฟื้นฟูป่าชุมชนดอนโจรร่วมกับคอกม้าไทยทวีติกานต์ จัดให้มีการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ นำผู้สนใจนั่งเกวียนและม้าไทยชมพื้นที่ป่าดอนโจร ร่วมสัมผัสการเดินทางแบบเท่ๆ ฮิปๆ ตามแบบนายฮ้อยทมิฬ จะขี่ม้าหรือนั่งบนเกวียนโขยกโยกเยกเที่ยวชมไพร ครั้งหนึ่งในชีวิต พร้อมไกด์บรรยายเรื่องป่า ระบบนิเวศ วิถีชีวิต ประวัติศาสตร์ของชุมชนดอนโจร ผ่านการเรียนรู้ 12 ฐานไปด้วย ตลอดทาง นอกจากนี้ยังมีบริการอาหารท้องถิ่นตามฤดูกาล ใครมาช่วงเห็ดโคนออก ก็จะได้กินเมนูสารพัดเห็ด ช่วงปลายฝนต้นหนาวจะได้กินมันเทียนอร่อยๆ
ผู้สนใจท่องเที่ยวเชิงนิเวศแบบนี้สามารถติดต่อโดยตรงกับคุณประเทือง มากชุมแสง ประธานกลุ่มอนุรักษ์และฟื้นฟูป่าชุมชนดอนโจร โทร 081 966 5036 หรือติดต่อคอกม้าไทยทวีติกานต์ โทร 085 102 1091
