เที่ยวป่าชุมชนลุ่มน้ำโขงป่าชุมชน ป่าดงนาทาม อุบลราชธานี
ดงนาทามเป็นป่าผืนใหญ่ริมแม่น้ำโขงที่เปรียบเสมือนแนวกันชนให้กับป่าอนุรักษ์ในเขตอุทยานแห่งชาติผาแต้ม แม้สภาพป่าจะไม่สวยงามหรือสมบูรณ์เท่ากับในพื้นที่อุทยาน ทว่าป่าแต่ละแห่งล้วนเปี่ยมคุณค่าต่อชุมชนที่พึ่งพาธรรมชาติในการดำรงชีวิต ชวนให้เข้าไปเที่ยวชมศึกษาวิถีชีวิตและความผูกพันของผู้คนกับป่าใหญ่
ป่าชุมชนป่าดงนาทามเป็นอย่างที่ชัดเจนในการร่วมแรงร่วมใจอนุรักษ์ป่าของชาวบ้านหลายพันครัวเรือน จนสามารถสร้างเครือข่ายอนุรักษ์ธรรมชาติในท้องถิ่นได้กว้างขวาง ทั้งยังขยายเครือข่ายอย่างรวดเร็วกระทั่งครอบคลุมพื้นที่ถึงสี่ตำบลในเขต อ.โขงเจียม อ.ศรเมืองใหม่ และ อ.โพธิ์ไทร ทำให้ถูกเรียกขานว่าเป็น “เครือข่ายลูกดก”
กว่าจะเป็นป่าชุมชนป่าดงนาทามในวันนี้ มีจุดเริ่มต้นเมื่อผืนป่าหนองสองห้อง ซึ่งชาวบ้านเคยพึ่งพามาตั้งแต่บรรพบุรุษได้ถูกสัมปทานตัดไม้จนเสื่อมโทรม ถูกบุกรุกเพื่อปลูกพืชเศรษฐกิจ สุดท้ายยังถูกผนวกรวมเข้ากับอุทยานแห่งชาติผาแต้ม เป็นเหตุให้ชาวบ้านได้รับความเดือดร้อนเรื่อยมาในที่สุดชาวบ้านนาโพธิ์กลางรวมถึงรวมตัวกันเพื่อหาทางแก้ไขปัญหา
หลังจากได้รับการสนับสนุนข้อมูล ความรู้ คำแนะนำ และพาไปดุงานการจัดการป่าชุมชนต่างๆ จากมูลนิธิพิทักษ์ธรรมชาติเพื่อชีวิต จนได้ข้อสรุปว่า ชาวบ้านต้องร่วมกันจัดการดูแลผืนป่าเอง ซึ่งนำไปสู่การเจรจากับนายอำเภอและป่าไม้ที่เห็นชอบตามข้อเสนอของชาวบ้าน มีการตั้งคณะกรรมการป่าชุมชนขึ้นมาเป็นแกนนำในการร่างระเบียบ กฎเกณฑ์ แบ่งเขตหมู่บ้านและกันพื้นที่ทำกินออกจากป่าชุมชน รวมทั้งจัดชุดลาดตระเวนและทำแนวป้องกันไฟ
พอถึงปี พ.ศ.2538 หลังจากขยายแนวเขตไปยังตำบลอื่นรอบผืนป่า ทำให้สามารถรวมตัวจัดตั้งเป็นเครือข่ายป่าชุมชนป่าดงนาทามได้ในที่สุด จากนั้นเครือข่ายฯ ได้ดำเนินกิจกรรมในการดูแลฟื้นฟูป่าชุมชนอย่างต่อเนื่อง นอกจากห้องด้านอนุรักษ์ป่าแล้วยังปลูกป่าเพิ่มขึ้นทุกปี ควบคู่ไปกับจัดอบรมให้ความรู้แก่ชาวบ้านและพาไปศึกษาดูงานตามสถานที่ต่างๆ จนกระทั่งผลสำเร็จในการอนุรักษ์ป่ากระจายออกไปสู่สังคมภายนอก ทำให้เครือข่ายป่าชุมชนฯ ได้รับพระราชทาน “ธงพิทักษ์ รักษาชีวิต” จากสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ
เที่ยวป่าชุมชนป่าดงนาทาม
เครือข่ายป่าชุมชนป่าดงนาทามมีเนื้อที่รวมกันมากกว่า 8 หมื่นไร่ โดยกระจายอยู่ในหมู่บ้าน 36 แห่ง พื้นที่ป่าแต่ละแห่งกว่าใหญ่ไม่เท่ากัน บางแห่งยังคงสภาพสมบูรณ์ ขณะที่บางแห่งเคยมีสภาพเสื่อมโทรม แต่ชาวบ้านได้ร่วมกันฟื้นฟูให้คืนความอุดมสมบูรณ์ ป่าชุมชนทุกแห่งล้วนเป็นแหล่งอาหารและเอื้อประโยชน์ต่อชาวบ้านในการดำรงชีพด้านต่างๆ
ผู้สนใจวิถีชีวิตพื้นถิ่นสามารถเข้าไปศึกษาเที่ยวชมเครือข่ายป่าชุมชนป่าดงนาทามได้ทุกแห่ง ป่าชุมชนที่เดินทางเข้าถึงได้สะดกว อาทิ ชุมชนบ้านสร้างถ่อ ซึ่งเป็นป่าผืนใหญ่ที่ยังสมบูรณ์ด้วยป่าดิบและและป่าเบญจพรรณ ในป่าเต็มไปด้วยพืชและสมุนไพรให้ชาวบ้านบริโภคและใช้สอย นอกจากนี้ยังเป็นต้นน้ำสำคัญของชุมชนใกล้เคียง ส่วนป่าชุมชนบ้านหนองสองห้องซึ่งมีพื้นที่ประมาณ 1,000 ไร่ ในอดีตเคยเป็นป่าเสื่อมโทรมจากสัมปทานตัดไม้ ต่อมาชาวบ้านได้เข้ามาดูแลรักษาและฟื้นฟูสภาพป่า จนกระทั่งพืชพรรณธรรมชาติค่อยๆ ฟื้นกลับคืนมาอีกครั้ง